گردشگری سلامت یا توریسم درمانی یکی از بخش‌های مهم و جذاب صنعت توریسم و صنعت خدمات پزشکی است. هرساله میلیون‌ها نفر برای دریافت خدمات باکیفیت‌تر و ارزان‌تر پزشکی و درمانی به کشورهای دیگر سفر می‌کنند. و در این میان طبیعت درمانی از شاخه های اصلی توریسم سلامت و تندرستی محسوب میگردد.
کشورهایی چون تایلند یا سرزمین هزاران لبخند ، مکزیک، هند، ترکیه و امارات امروزه در ردیف مقاصد جذاب گردشگر سلامت دنیا محسوب می‌شوند. در این میان ایران به دلایل متعددی مزیت‌های رقابتی و پتانسیل بالایی در زمینه جذب گردشگر درمانی و سلامت دارد که متأسفانه چندان به آن‌ها اهمیت داده نمی‌شود.
ازجمله مزیت‌های توریسم درمانی ایران می‌توان به قیمت مناسب، موقعیت جغرافیایی، کیفیت بالا، پزشکان برجسته و خوش‌نام و پیشرفت‌های علمی اشاره کرد. علاوه بر این موارد جاذبه‌های گردشگری طبیعی که علاوه بر جذابیت برای گردشگران خواص درمانی و پزشکی نیز دارند اشاره کرد. لازم به ذکر است که طبیعت درمانی و گردشگری تندرستی(Echotherapy) با طبیعت گردی تفاوت دارد.
فرهنگستان زبان و ادب معنای طبیعت درمانی را بئین صورت مصوب نموده است:
نوعی روش درمان مبتنی بر استفاده از غذاهای طبیعی و نور و هوای پاک و ورزش و پرهیز از مصرف دارو.
بعبارتی ساده تر سفر درمانی به مراکز دارای منابع و خدمات درمانی طبیعی تحت نظارت پزشک را گردشگری طبیعت درمانی می‌گویند.این منابع و خدمات طبیعی شامل چشمه‌های آب گرم، دریاچه نمک، آفتاب درخشان، لجن طبی، ماساژ طبی، حمام گیاهی و همچنین محیط زیست زیبا، پاک و آرام به‌منظور بهبود بیماران پوستی، تنفسی، روماتولوژی، عضلانی و یا گذراندن دوران نقاهت بعد از درمان و عمل‌های جراحی صورت می‌گیرد. به لطف خدا، طبیعت متنوع ایران انواع و اقسام منابع طبیعت‌درمانی را در اختیار انسان‌ها گذاشته است. در اینجا قصد داریم شما را با برخی از این مکان‌های جذاب آشنا کنیم.
چشمه های آب گرم سرعین
در ۲۵ کیلومتری شهر اردبیل یکی از مهم‌ترین مراکز استقرار چشمه‌های آبگرم در کشور بشمار می‌رود که از چشم‌های آبگرم این شهر می‌توان به گاومیش گلی، قهوه سویی، ساری سو، قره‌سو، پهنلی سو، آب گرم چشم و مجتمع‌های آب‌درمانی سبلان، بش باجیلار و حمام طبیعی شفا اشاره کرد.
همچنین دو استخر آب سرد هم در فاصله پنج کیلومتری سرعین در دره‌های با چشم‌انداز زیبا موسوم به ویلا دره وجود دارد که آب آن‌ها مانند نوشابه گازدار بوده و گردشگران ضمن نوشیدن آب آن‌ها در استخر آبگرم نیز آب‌تنی می‌کنند. خوشبختانه در سالهای اخیر سرمایه گذاری های خوبی در زمینه ایجاد امکانات اقامتی و تسهیلات گردشگری در شهر سرعین صورت گرفته است و سرعین را به قطب گردشگری با مقاصد تفریحی و درمانی مبدل ساخته است.
آبگرم تیل در خلخال
آبگرم روستای تیل یکی از آبگرم های طبیعی و قدیمی استان اردبیل در جاده جعفرآباد در روستای تیل بخش شاهرود خلخال است .
اهالی این روستا به زبان ترکی آذربایجانی صحبت می کنند و شغلشان دامداری و کشاورزی است و از عمده ترین محصولات باغی آن می‌توان از گردو، گلابی، سیب ، آلبالو و آلوی خورشتی که در استان فقط در این روستا است و از محصولات لبنی آن می‌توان از کره، ماست و پنیر نام برد.
این آبگرم مثل آبگرم های دیگر سرپوشیده نیست بلکه در چندمتری از رودخانه شاهرود چایی که دارای آب سرد و گوارا است قرار دارد . چشمه آبگرم معدنی روستای تیل همچنین یکی از جاذبه های طبیعتی و خدادادی بخش شاهرود خلخال است .
برای استفاده از این آبگرم باید از دو بخش شاهرود و خورش رستم خلخال مسیر روستای جعفرآباد را طی کرد و در بین راه در عمق دره های جعفرآباد این آبگرم در یک فضایی زیبا و بکر در کنار درختان انار و انجیر قرارگرفته است.
این آبگرم علاقمندان مخصوص به خود داشته و برای درد مفاصل ، روماتسیم و برای درد عضلات بدن مفید بوده به طوری که بعد از مدتی توقف در داخل آب آبگرم که دمای آن به ۴۰ درجه می رسد بدن آرامش خاصی یافته و گردشگران استان های زنجان و گیلان نیز در مسیر عبور از شهرستان طارم و گذر به استان اردبیل از این آبگرم معدنی استفاده می کنند .
یکی دیگر از تفاوت های این آبگرم با آبگرم های دیگر استان اردبیل این است که استفاده از آبگرم رایگان بوده و استفاده از طبیعت بکر و ناب منطقه بلیط ورودی! و سئانس ندارد .
هم اکنون برای رسیدن به محل آبگرم تیل شاهرود باید چند کیلومتری را پیاده طی کرد ولی با توجه به در حال احداث بودن راه خلخال ، کلور و درام و با افتتاح این راه دسترسی به آبگرم شاهرود در آینده به راحتی امکان پذیر خواهد بود.
به دلیل خواص متعدد این آبگرم در درمان بیماری های پوستی و دردهای عضلانی و استخوانی همه ساله مسافران زیادی برای استفاده از آب این چشمه ها به روستای تیل سفر می کنند .
مکان‌هایی با خواص درمانی و اکو توریسم در اقصی نقاط ایران پراکنده‌شده و از گسترده زیادی برخوردار می‌باشند. لکن زیرساخت‌های لازم جهت بهره‌برداری از آن به نسبت قابل قبولی توسعه‌نیافته است. گرچه امروزه چشمه‌های آب‌معدنی نسبت به مابقی جاذبه‌ها جایگاه بهتری دارند، هم در جهت درمانی و هم در جهت زیباشناختی و اکوتوریسم، ولی عمدتاً توسط گردشگران داخلی موردتوجه قرارگرفته‌اند و نسبت توریست‌های خارجی در این بخش از گردشگری سلامت در ایران بسیار ناچیز میباشد.
گنبدهای نمکی
این گنبدها و غارهای نمکی نقش به سزایی در درمان بیماری‌هایی چون انواع آلرژی، برونشیت، کم‌کاری غده تیروئید، بیماری‌های قلبی، فشارخون، امراض پوستی، بیماری‌های عصبی و استرس دارد و در برخی از کشورها مانند جمهوری چک، آلمان، ایتالیا، مجارستان، آذربایجان، لهستان، اتریش، رومانی، اوکراین و… علی‌رغم آنکه به‌طور طبیعی فاقد گنبدها و غارهای نمکی‌اند، با واردکردن مقادیر فراوان نمک، اقدام به ساخت اتاقک‌ها و غارهای مصنوعی نمکی نموده و از این طریق با رونق صنعت گردشگری و توریسم درمانی، منافع فراوانی به دست می‌آورند.
بطور نمونه در همسایگی ایران و در جمهوری خودمختار نخجوان یکی از مجهزترین مراکز نمک درمانی و بیمارستان غار نمکی دنیا در حال بهره برداری میباشد که برای گسترش ارایه خدمات درمانی به ایرانیان دولت آذربایجان خدمات ویزای ورود به نخجوان را لغو نمود.
درحالی‌که کشور ایران با دارا بودن غارهای نمکی طبیعی و زیبا در استان‌های آذربایجان، سمنان، قم، کرمان، یزد و به‌طور ویژه غارهای نمکی خلیج‌فارس و مناطق جنوبی ایران از این هدیه الهی هیچ استفاده‌ای نمی‌کند.
لجن درمانی دریاچه ارومیه
یکی از ظرفیت های منحصر بفرد ایران در عرصه جهانی گردشگری سلامت و توریسم درمانی وجود دریاچه شور ارومیه و استفاده از خواص ثابت شده درمانی لجن های این دریاچه منحصر بفرد میباشد.
لجن دریاچه ارومیه با داشتن املاح فراوان معدنی به ویژه کلر، سولفات، گوگرد، مواد رادیواکتیو، ید، آهن و مواد آلی متعدد یکی از مرغوب‌ترین لجن‌های طبی به شمار می‌آید و در درمان بسیاری از بیماری‌ها مانند بیماری‌های پوستی و روماتیسمی، بیماری‌های روان تنی، بیماری‌های زنان خصوصا التهاب لگن و بسیاری دیگر از بیماری‌ها موثر است.
خواص درمانی و تاثیر فوق العاده لجن های دریاچه ارومیه از دهه های گذشته از سوی بسیاری از مراکز درمانی معتبر جهانی تایید گردیده و در گذشته لجن دریاچه‌ی ارومیه علاوه بر چند کشور خارجی به صورت انبوه به بیمارستان شوروی در تهران که هم‌اکنون به نام پانزده خرداد فعالیت می‌کند، برای درمان بیماران منتقل می‌شد ولی در سال های اخیر متاسفانه به جز استفاده عموم مردم و گردشگران از این خاصیت منحصر بفر طبیعت درمانی هیچ استفاده دیگری از آن نمی‌شود.
البته با احیای مجدد این دریاچه زیبا و بازگشت حیات به دریاچه ارومیه مجددا امید ها برای رونق گردشگری سلامت در این بخش تقویت شده است و با توجه به تحولات و تغییر سلایق گردشگران و سرعت انتشار اطلاعات در سطح جهانی این منطقه یکی از بزرگترین پتانسیل های گردشگری سلامت و طبیعت درمانی در سطح بین المللی خواهد بود.
(تصاویر از اینترنت)
عالی بود با سپاس